Daxili siyasət

Noyabrın 10-da Azərbaycan və Rusiya prezidentləri və Ermənistanın baş nazirinin imzaladığı bəyanatla ordumuzun hərbi cəbhədəki qələbəsi diplomatik cəbhədə də rəsmiləşdirildi.

Hazırda Dağlıq Qarabağda sülhməramlıların yerləşdirilməsi səbəbləri geniş müzakirə olunur. Ümumi mənzərə onu deməyə əsas verir ki, bəzi hallarda sülhməramlı missiyanın mahiyyəti düzgün başa düşülmür və ya ümumiyyətlə təhrif olunur.

Sülhməramlı missiya nədir?

BMT mandatlı və bu mandatdan kənarda olan qüvvələr münaqişə tərəfləri ilə razılaşdırılmış qaydada münaqişə bölgəsində sülhü təmin etmək məqsədilə fəaliyyət göstərirlər. Hazırda sülhməramlı qüvvələr Kosovo, Əfqanıstan, İraq, Haiti, Kipr, Livan, Suriya, Cənubi və Şimali Sudan, Mali, Kot-divuar və digər münaqişə bölgələrində müvafiq missiya yerinə yetirirlər.

Ümumilikdə BMT mandatlı 13 sülhməramlı missiya mövcuddur, bundan başqa BMT mandatı altında fəaliyyət göstərməyən daha 7 sülhməramlı missiya vardır.

Situasiyadan asılı olaraq sülhməramlıların missiyası fərqlənir. Lakin bütün sülhməramlı missiyalar öz fəaliyyətində beynəlxalq hüquqa və BMT-nin baza prinsiplərinə əsaslanırlar, münaqişə bölgələrində sülhün və təhlükəsizliyin təmin edilməsinə dəstək verirlər.

Missiyalar bir-birindən fərqlənsə də, hər bir əməliyyata aid olan ümumi cəhətlər mövcuddur:

- Sülhməramlılar münaqişə tərəflərinin hər ikisinin razılığı əsasında müvafiq bölgəyə yerləşdirilir;

- Sülhməramlılar qərəzsiz və neytral olmalıdır;

- Sülhməramlılar yalnız mandatlarının hüdudları çərçivəsində və özünümüdafiə məqsədilə silah istifadə edə bilərlər;

- Əldə olunmuş razılaşmaların yerinə yetirilməsinə dəstək göstərilməsi missiyanın başlıca vəzifəsidir;

- Keçid dövrünün çətinliklilərinin aradan qaldırılmasına və tərəflər arasında əlaqə üçün yerli qarşılıqlı işlək mexanizmlərinin yaradılmasına dəstək göstərilir;

- BMT sülhməramlıları olmayan missiyaların fəaliyyəti üçün müəyyənləşdirilən hüquqi baza və onların həyata keçirdiyi sülhməramlı əməliyyatlar beynəlxalq hüquqa əsaslanır;

Hazırda Dağlıq Qarabağa Rusiya sülhməramlılarının yerləşdirilməsinin hüquqi bazası Azərbaycan, Rusiya prezidentləri və Ermənistanın baş naziri arasında imzalanmış birgə bəyanatdır.

Dağlıq Qarabağa yerləşdirilən sülhməramlı kontingent Rusiya silahlı qüvvələrinin 15-ci əlahiddə sülhməramlı motoatıcı briqadasının hərbçiləridir. Həmin briqada Rusiyada BMT mandatı altında sülhməramlı missiyalarda iştirak üçün xüsusi yaradılmış yeganə heyətdir.

Sülhməramlı missiya Dağlıq Qarabağa dəqiq və konkret məqsədlə yerləşdirilib: dövlət başçılarının birgə bəyanatında nəzərdə tutulmuş vəzifələrin icrasına dəstək göstərmək.

Onu da qeyd edək ki, Azərbaycan və Rusiya prezidentlərinin və Ermənistanın baş nazirinin imzaladığı bəyanatını 4-cü bəndində sülhməramlıların bölgədə qalma müddəti göstərilib. Tərəflərdən birinin 6 ay əvvəldən razılıq vermədiyi şəraitdə onlar bölgəni tərk edəcəklər. Konkret müddət var. Burada əsas məsələ sülhməramlıların əsas missiyasının sülhyaratma əməliyyatına yardım etmək, bəyanatın icrasını təmin etməkdir. Onların konkret vəzifələri də qeyd olunub.

Bundan başqa, bəyanatın 5-ci bəndində göstərildiyi kimi, münaqişə tərəflərinin razılaşmalara əməl etməsinə nəzarətin səmərəliliyinin artırılması məqsədilə atəşkəsə nəzarət üzrə sülhməramlı mərkəz yaradılacaq. Bu da onu nəzərdə tutur ki, sülhməramlı mərkəzin yaradılmasında Türkiyə tərəfinin də iştirakı nəzərdə tutulur.

Sülhməramlıların bölgədə hər hansı problem yaradacağını indidən söyləmək qeyri peşəkarlıq və qərəz nümunəsi ola bilər. Çünki sənəddə onların konkret hansı işlə məşğul olacağı açıq-aşkar görünür.

Eyni zamanda qeyd edək ki, Hazırda Rusiya ilə Azərbaycan arasında olan münasibətlər 1992-93-cü illərdə olan münasibətlərdən kəskin fərqlənir. İndi ölkələr arasındakı münasibətlər yüksək strateji səviyyədədir. Sözügedən məsələnin həllində hə hansı bir problem gözlənilmir.

Bununla yanaşı, Rusiyanın Azərbaycanın dövlət maraqlarını nəzərə almayacağını düşünmək sadəlövhlükdür. Ona görə də sülhməramlıların üzərinə qoyulan tapşırığın layiqincə yerinə yetiriləcəyini düşünmək olar. Yəni Rusiyanın bu məsələdə hər hansı qanunda və Azərbaycanın maraqlarından kənar addımlar atacağını düşünmək doğru olmazdı.