İqtisadi

Qısa dövr ərzində həmçinin dünya bazarlarına təsir edən iki digər nəhəng maliyyə qurumu də monetar siyasət barədə qərarlar qəbul edib. Belə ki, Avropa Mərkəzi Bankı bütün faiz dərəcələrini sabit saxlayıb və eyni zamanda iqtisadiyyatın stimullaşdırılması proqramı çərçivəsində geri alınan aktivlərinin aylıq həcmində dəyişiklik etməyib və həcmi 30 mlrd. avro səviyyəsində saxlayıb. Fikrimizcə, AMB-nin monetar siyasəti dünyada gedən iqtisadi proseslərə təsir edən əsas amillərdən biridir. Bəlkə də, ən vacibidir, çünki hətta FES-in monetar siyasəti barədə rəsmi səviyyədə müzakirə aparılmır. Nəticədə, son ay ərzində avrozonada monetar siyasətin sərtləşdirilməsinə dair müzakirələr yalnız kəskinləşib. Açıq deyilməsə, konkret müddət səsləndirilməsə də, AMB İcraçı Şurasının sədr müavini səviyyəsində monetar siyasətində sərtləşdirməyə istiqamətlənən dəyişiklərin edilməsinə ehtiyac olduğu bəyan edilir. Bu yaxınlarda “Bloomberg” agentliyi bütün bəyanatlar, rəsmi və qeyri-rəsmi mənbələrin məlumat və proqnozları əsasında yaxın gələcək üçün kiçik bir xronologiya hazırlayıb. Materialda vurğulanır ki, iqtisadiyyatın stimullaşdırılma proqramı çərçivəsində aktivlərin geri alınması üç il davam etdiyindən AMB əmindir ki, avrozonada deflyasiya risklərini aradan qaldırıb. Qısaca qeyd edək ki, həmin geri alınma proqramı çərçivəsində AMB saxlayıcılardan dövlət və korporativ istiqrazları alır, əvəzinə isə həmin saxlayıcılar (əsasən, maliyyə qurumları) əlavə likvidlik əldə edir ki, ümumi nəticəsində iqtisadiyyata pul axını təmin edilir.

Beləliklə, hazırda geri alınmanın aylıq həcmi 30 mlrd. avro təşkil edir. Analitiklərin xronologiyasına əsasən, bu ilin iyuluna kimi stimullaşdırma proqramının nə vaxt başa çatacağı elan ediləcək. Faktiki olaraq, söhbət ondan gedir ki, iyulda proqramın sentyabrından sonra davam etdirilib-etdirilməyəcəyinə qərar veriləcək. Hazırda ikinci variantı gözləyənlərin sayı çoxluq təşkil edir. Sonra gözlənilir ki, bu ilin dördüncü rübündə AMB geri alınmalarının həcmini dönməz olaraq sıfıra endirəcək, gələn ilin ikinci rübü ərzində isə faiz dərəcələrini tədricən qaldırmağa başlayacaq. Əvvəlcə bu proses hazırda mənfi göstərici təşkil edən AMB-də mərkəzləşdirilmiş depozitlərinə, sonra isə hazırda 0% təşkil edən yenidənmaliyyələşdirmə dərəcəsinə aid olunacaq.

Nəhayət, mayın 10-da İngiltərə Bankının rəhbərliyi faiz dərəcələrinin və bununla da monetar siyasətinin dəyişməz saxlanılması barədə qərar qəbul edib. İngiltərə Bankının faiz dərəcələri yalnız ilk baxışdan "daxili iş" kimi dəyərləndirilə bilər, əslində isə onun faiz dərəcəsi dünya maliyyə bazarlarında formalaşan faiz dərəcələrinə, FES, AMB kimi qurumlarının faiz dərəcələri kimi təsirlidir. Lakin məsələ rəqəmin dəyişib-dəyişməməsində deyil, əsas məsələ ondan ibarətdir ki, İngiltərə Bankı bəyan edib ki, son zamanlar Böyük Britaniya iqtisadiyyatında müəyyən dərəcədə artım tempinin azalması, inflyasiyanın səviyyəsinin aşağı düşməsi kimi proseslər müşahidə olunur ki, bu də hazırda monetar siyasətinin dəyişməsi üçün əlverişli deyil. Qərar dərhal müzakirələrə səbəb olub və ekspertlərin əksəriyyəti o fikirdədir ki, Britaniya monetar siyasətinin sərtləşdirilməsi və mərkəzləşdirilmiş pul-kredit göstəricilərinin böhrandan əvvəlki səviyyəyə yaxınlaşdırılması üçün vaxt itirir və ya artıq itirib. Yəni əgər faizlər indi qaldırılmayıbsa, gələn ilin martında gözlənilən Brexit” zamanı bunu ümumiyyətlə mümkünsüz edəcək. Çünki “Brexit” yalnız qeyri-müəyyənlik yaradır və Brexit dövründə monetar siyasətə dəyişiklik edilməsi üçün həqiqətən əlverişli zaman olmayacaq.

Nəticədə, belə vəziyyət yaranır - FES bəyan edir ki, "bizdə hər şey əladır", Avropa Mərkəzi Bankı nə etməsi barədə hələ də fikirləşir, İngiltərə Bankı isə öz addımları ilə “Brexit”in təsiri altında qeyri-müəyyənliyi yalnız gücləndirir. Belə olan halda investorların, valyuta treyderlərinin, nəhayət, pərakəndə saxlayıcıların dollara üstünlük verməsi heç də təəccüblü deyil.

ABŞ plyus işarəsi altında

Bəzi göstəricilər sübut edir ki, ABŞ-da həqiqətən hər şey əladır. İqtisadi artım göstəricilərinin yüksək səviyyədə olması, işsizlik səviyyəsinin minimal göstəricilərini daimi yenilənməsi, inflyasiyanın hədəf səviyyəyə yaxın olması və müsbət proqnozların olması kimi amillərə sırf maliyyə sektoruna aid göstəricilər də əlavə olunur. Məsələn, elan edilib ki, ABŞ banklarının məcmu mənfəəti bu ilin birinci rübündə 56 mlrd. dollara çatıb ki, bu da illik müqayisədə 27,5% çoxdur. Bu nəticəyə ABŞ-da aparılmış vergilərin azalması hesabına nail olunub. Ümumilikdə ABŞ iqtisadiyyatı və bank sektoru vergilərin azalmasının müsbət effektini artıq hiss edir. Əlavə olaraq bankları təxminən 70 faizi bəyan edib ki, onların gəlirləri artıb. Bu da korporativ vergilərin azalması nəticəsində əməliyyat gəlirlərinin kəskin artması ilə bağlıdır.

Bu da müzakirə etdiyimiz dolların möhkəmlənməsinə gətirib çıxaran ikinci səbəbidir.

Ticarət müharibəsi: "atəşkəs rejimi", yoxsa ABŞ-ın qələbəsi?

Hər iki halda vəziyyət ABŞ və dolların xeyrinə olub. ABŞ və Çin qarşılıqlı ticarətdə yaranmış vəziyyəti, ABŞ tərəfindən irəli sürülən faktiki ultimatumun müzakirəsi və vəziyyətdən çıxış yolunun tapılması üçün intensiv danışıqlar aparıb. Nəticədə, birgə bəyanatda deyilir ki, hər iki ölkə ABŞ-ın Çinlə ticarətində yaranmış 375 mlrd. dollar həcmində olan nəhəng illik kəsirin azalması istiqamətində işlər aparacaqlar. Çin razılıq verib ki, ABŞ-dan enerjidaşıyıcıları və aqrar məhsullarının alınmasını artıracaq. Hələlik hədəf kimi kəsirin 200 mlrd. dollara qədər azalması götürülür, lakin uğuru hiss edən ABŞ-ın bununla kifayətlənəcəyinə inanmaq çətindir.

Əldə edilmiş razılıq bütün dünya tərəfindən birmənalı müsbət qarşılanıb, çünki ABŞ-la Çin arasında ticarət, tarif və ola bilsin ki valyuta müharibəsində heç kəs maraqlı deyil. Çin rəsmiləri razılığı şərh edərək, dəfələrlə bəyan ediblər ki, həmin razılıq, Çinin müəyyən güzəştləri təzyiqlərin nəticəsi deyil, amma bu nə qədər təkzib edilsə də, o qədər məhz belə fikir yaranır. Nəticədə, müharibənin məhz Çinin güzəştlərə getməsinə görə yaranmaması və başlanmaması fikrində olanların sayı olduqca çoxdur.

Nəticədə, bu istiqamətdə də udan ABŞ və dollar olub. Ticarət müharibəsi başlasaydı, valyuta müharibəsinə çevrilsəydi, nə baş verəcəyi proqnozlaşdırmaq mümkün deyil.

Yuxarıda qeyd etdiyimiz səbəblər, ola bilsin ki, siyahını tam formalaşmır, bəlkə kiminsə onlara əlavə etmək üçün fikir, səbəb və amilləri var. Lakin əminik ki, qeyd etdiklərimiz ən fundamental səbəblərdir. Və ən əsası: onların heç biri yaxın zamanlarda dəyişmək potensialına, ehtimalına və təhlükəsinə malik deyil. Yəni dolların möhkəmlənməsinin davam etməsi ehtimalı olduqca böyükdür.

Vahab Rzayev, APA Analitik Mərkəzi