Turizm

Əksər səyahətçilər Buxaraya müxtəlif dövrlərə aid memarlıq abidələri ilə tanış olmaq üçün gəlirlər. Demək olar ki, bütün tikililər XVI-XVII əsrlərə, xüsusən də Şeybanilər sülaləsi dövründə - bu günə qədər gəlib çatan məscidlər, mədrəsələr, karvansaralar məhz həmin illərdə yaradılıb.

Bu nisbətən kiçik ərazidə, ümumilikdə 140 dünya əhəmiyyətli abidə var. Şəhərin tarixi mərkəzi UNESCO-nun Ümumdünya İrs Siyahısına daxil edilib. Şəhərin yaşı 2500 ildən çoxdur.

Azərbaycan Dövlət Turizm Agentliyinin təşəbbüsü ilə təşkil olunan press-turun üçüncü günü Şərqin incisi - Buxaraya ziyarət təşkil olundu.

Beləliklə, üçüncü gün - Buxara

“Afrosiab” sürət qatarı Səmərqənddən dəmiryol stansiyasının yerləşdiyi Buxaranın kiçik peyk şəhəri Kaqana çatır. Buradan Buxaraya həm taksi, həm də ictimai nəqliyyatla çatmaq olar.

İlk ziyarət etdiyimiz məkan köhnə şəhərdə yerləşən Buxara əmirlərinin iqamətgahı olan Ark qalası oldu.

Burada bu yaxınlarda bərpa edilən Şuxov qülləsinə qalxmaq olur. Müşahidə göyərtəsindən mərkəzə, mədrəsələrə və minarələrə mənzərə açılır. Üzünüzü qalaya çevirsəniz, sağda hündür Kalon minarəsini görə bilərsiniz. O, hələ 1127-ci ildə tikilib və o vaxtdan Buxarada heç bir hündür bina tikilməyib.

Minarə Miri-Ərəb məscidi və mədrəsəsi ilə birlikdə Poi-Kalyan memarlıq ansamblının bir hissəsidir. Məscid Mərkəzi Asiyada ikinci ən böyük məscid hesab olunur (Səmərqənddəki Bibi-xanım məscidindən sonra).

Poi-Kalyandan köhnə şəhərin dərinliklərinə doğru irəliləməyə davam edirik. Səmərqənddən fərqli olaraq, Buxarada köhnə şəhər yaşayış məntəqələri ilə harmonik ansambl təşkil edir. Toki-Zərgaron meydanına ən yaxın olan mərkəzdə ənənəvi qapalı bazarlardan birinə mütləq baş çəkmək gərəkdir. Bura Buxaranın bütün mərkəzi suvenirlər, əl işləri, məşhur əl istehsalı xalçalar və daha çox şey ala biləcəyiniz böyük bir bazarıdır. Alış-veriş etmədən buradan ayrılmaq qeyri-mümkündür. Satıcılara hörmət əlaməti olaraq bazarlıq etmək gərəkdir.

Turumuzu Buxaranın məşhur yerlərindən biri olan Lyabi-Xauza baş çəkməklə başladıq. O, Şəhristanda, şəhər divarları arasında yerləşir. Bu, su anbarının ətrafındakı orijinal tikililər kompleksidir, burada qədim zamanlarda Buxara su daşıyıcıları satış üçün su yığırdılar. 16-17-ci əsrlərdə mərkəzi ticarət küçəsinin yanında bazar yaranıb. Xanın müşaviri Nadirin Divan-bəyinin göstərişi ilə ətrafdakıları su ilə təmin etmək üçün burada hövzə qazılıb. Sovet dövründə bir çox hövzələr sanitar məqsədi ilə qurulsa da, bu hövzə möcüzəvi şəkildə saxlanılıb.

Ərazi nizamsız çoxbucaqlı formasına malikdir, onun yan tərəflərində memarlıq ansamblını təşkil edən üç monumental tikili var. Kükəldaş mədrəsəsi 16-cı əsrin ortalarında II Abdulla xan tərəfindən tikilən ən qədim binadır. Ərazisində məscid, məktəb və yaşayış otaqları var. Zəif tərtibata görə həyət çox izdihamlıdır, lakin bu, mədrəsəyə, xüsusən də məharətlə bəzədilmiş günbəzlərə heyran olmağa mane olmur.

Burada XVII əsrin əvvəllərində sufilərin monastırı olan Xanaka Divan-Begi yaradılıb. Alçaq tikilinin mərkəzində olan günbəz xaç formasına malikdir. Fasad ərəb qrafikalı mozaika panoları ilə bəzədilib, kənarlarına dekorativ qüllələr quraşdırılıb.

Divan-Begi mədrəsəsi kompleksin şərq hissəsində yerləşir, zahiri görünüşü şərq üslubunda nəfis və əsrarəngizdir. Kompleks əvvəlcə mehmanxana, sonralar isə təhsil müəssisəsi kimi fəaliyyət göstərib. Mədrəsənin əvvəllər karvansaray olması səbəbindən nə mühazirə zalı, nə də məscidi var.

Lyabi-Hauz

Coğrafi yerləşməsinə və iqliminə görə Buxara qədim zamanlardan su qıtlığı yaşayıb, ona görə də şəhərin bütün həyatının Lyabi-Hauz ətrafında qurulması təəccüblü deyil. Bu hovuzun sahillərində tut ağacları böyüyür, xoş və sərin kölgəlik yaradır.

Burada bayramlar keçirilir, su hovuzunun ətrafında çayxanalar, sənətkarlıq dükanları, mağazalar yerləşir. Bundan əlavə, bu istirahət yerinin ərazisi memarlıq şedevrləri ilə əhatə olunub: xanəkə ilə mədrəsə Nadir Divan-Bəgi kompleksinə və Kükəldaş mədrəsəsinə daxildir.

Yaxınlıqdakı parkda Xoca Nəsrəddinin abidəsi ucaldılıb.

Poi-Kalon

Buxaranın əsas Registan meydanında möhtəşəm Kalon minarəsinin ətəyində yerləşən Poi-Kalon memarlıq ansamblı 12-16-cı əsrlərdə tikilib. Kompleks iki mədrəsədən - Miri-Ərəb və Əmir-Alimxan, Kalon minarəsi və eyniadlı məsciddən ibarətdir.

Maraqlı fakt ondan ibarətdir ki, 8-ci əsrdə ərəblərin işğalı zamanı minarəli kafedral məscid artıq mövcud idi.

XII əsrdə şəhər yenidən qurulub və bu, yeni məscid və minarənin tikintisinə səbəb olub. Orta Asiya tarixçisi Narşaxinin fikrincə, minarə gözəl düzəldilsə də, davamlı deyildi. Onun sözləri çin oldu, çünki tikinti başa çatdıqdan dərhal sonra minarə uçularaq məscidin böyük bir hissəsini məhv edir. 1127-ci ildə yeni məscid və Kalon minarəsi tikilir və bu tikili bu günə qədər gəlib çatıb.

Kompleks indiki müasir görünüşünü 16-cı əsrdə, yeni məscid və Miri-Ərəb mədrəsəsi tikildikdən sonra alır.

Çor-Minor

Buxaranın qeyri-adi abidələrindən danışarkən, ilk növbədə, Çor-Minor mədrəsəsindən danışmalıyıq. Mədrəsə Lyabi-Hauzun düz arxasında açıq ərazidə yerləşir. Çor-Minor tərcümədə "dörd minarə" deməkdir. Bu ad tamamilə özünü doğruldur: mədrəsənin kvadrat-dördbucaqlı binasının künclərində həqiqətən də üstü mavi günbəzlərlə örtülən, dekoru bir-birini təkrar etməyən dörd kiçik minarə var.

Dörd minarənin hər biri fərqli formadadır. Belə bir fikir var ki, bu qüllələrin bəzək elementləri dörd dünya dininin dini-fəlsəfi anlayışını əks etdirir. Ən azından bəzi elementlərdə xaça, xristian balığına və buddist dua çarxlarına bənzəyən nəyisə asanlıqla görmək olar.

Mədrəsənin binasının qarşısında həyət var, onun ortasında daş bloklarla örtülən kiçik su anbarı var və mədrəsənin kənarlarına bir neçə hücrə əlavə olaraq tikilib.

Bu, varlı türkmən xəlifəsi Niyazkulun pulu ilə tikilən və bu günədək yaxşı vəziyyətdə qorunub saxlanılan bir binadır. 1807-ci ilə aid edilən mədrəsənin tikilmə tarixinin dəqiqləşdirilməsinə ehtiyac var, çünki arxiv sənədlərindən göründüyü kimi, xəlifə Niyazkulun mədrəsəsi XVII əsrin sonlarında artıq mövcud olub.

Ark qalası

Şəhərin mərkəzində yerləşən bu qala tarixən yerli hakimiyyətin təcəssümü hesab olunurdu. Qalanın nə vaxt tikildiyini heç kim dəqiq bilmir, yalnız onun 1500 il əvvəl qulların əli ilə yaradılan təpənin üzərində dayandığı məlumdur. Buxara əmirləri burada yaşayıb, bütün ticarət, hərbi və siyasi əməliyyatları məhz bu qaladan idarə edirdilər.

Bundan əlavə, Ark qalası digər heyrətamiz sakinlərlə də tanınır: müxtəlif illərdə burada sənətçilər və elm adamları yaşayıb işləyiblər - Ömər Xəyyam, İbn Sina, Firdovsi, Rudaki və başqaları.

Tarix boyu qala bir neçə dəfə dağıdılıb, bərpa edilib və praktiki olaraq yenidən tikilib. Bu gün içərisində müxtəlif tikililərin gizləndiyi, memarlıq abidələri kimi tanınan nəhəng, torpaq təpəyə bənzəyir. Qala Registan meydanının yanında yerləşir və ondan təxminən 20 metr hündürlükdə ucalır.

Çeşmə-Əyub

Çeşmə-Əyub məqbərəsi Buxaranın mərkəzində dini tikili olub, məqbərə və müqəddəs bulaqdan ibarətdir. Hazırda burada Su Muzeyi yerləşir. Məqbərə XII əsrdə Qaraxanlı hökmdarlarının göstərişi ilə tikilib. 14-19-cu əsrlərdə bir neçə dəfə yenidən qurulub, Əmir Teymurun dövründə məqbərə tamamilə tamamlanıb. Tikili Şərq-Qərb oxunda yerləşən dörd otaqdan ibarətdir, hər otaq günbəzlə örtülüb. Ən qərbdəki otaq əvvəlcə dəfn qülləsi kimi tikilib, qalanları isə sonradan əlavə edilib.

Əyyub peyğəmbər haqqında əfsanə də bu məqbərə ilə bağlıdır. Bir vaxtlar Buxarada səhra küləkləri şəhərə hakim kəsilir, sakinlər quraqlıqdan əziyyət çəkirdi. Allaha dua edirdilər ki, onlara bir möcüzə göndərsin və quraqlıqdan xilas etsin. Uca Allah da onların dualarını qəbul edir. Bu zaman Əyyub peyğəmbər Buxara torpaqlarını gəzir. O, əsa ilə yerə vurur və şəfalı bulaq peyda olur ki, bu bulaq buxaralıları ölümdən xilas edir. Ona görə də, minnətdar sakinlər mənbəni Çeşmə-Əyub - müqəddəs Əyyubun mənbəyi adlandırıblar.

İsmayıl Səmaninin məqbərəsi

Məqbərə yarımkürə formalı günbəzlə örtülən kub binadır. Ağır qübbəyə yüngüllük vermək üçün künclərdə dörd kiçik günbəz yerləşdirilib. Qalın divarlar bütün minillik boyu abidəni məhv olmaqdan qoruyub.

Məqbərənin fasadı yoxdur, yəni tərəfləri eynidir. Bu tip quruluşa mərkəzləşdirilmiş kompozisiya deyilir. Məqbərənin yuxarı hissəsində qırx pəncərə açılışı olan qalereya var. Bu, abidəyə bir qədər yüngüllük verir, günbəzin ağırlığını daha da azaldır.

Məqbərənin çöldən və içəridən divarları bişmiş kərpicdən fiqurlu naxışlı hörgüdən hörülüb. Ustalar birləşmiş hörgü vasitəsilə, yəni kərpic plitələrini müxtəlif üsullarla düzərək, böyük bədii effekt əldə edə biliblər. Məqbərənin düz divarları onları canlandıran, onlara yumşaqlıq və yüngüllük verən bir növ ornamentlə örtülüb; divarlar sanki bir-birindən ayrılaraq şəffaf görünürlər. Gün ərzində günəş şüalarının müxtəlif istiqamətləri ilə divar ornamenti orijinal naxışını dəyişir. Ay işığında ən təsirli olur. Dünya memarlığının heç bir abidəsi belə bəzək üsulunu bilmir. Bəzi alimlər hesab edirlər ki, belə ornamentlər Şərq ölkələrində geniş yayılmış ağac üzərində oyma sənətinin əksidir.

Bolo-Hauz məscidi

Məşhur Registan meydanında yeganə memarlıq ansamblı olan Bolo-Hauz qorunub saxlanılıb, o, Əmir Ark qalası ilə üzbəüz yerləşir. Kompleksə orta əsrlərdə içməli su mənbəyi kimi xidmət edən su anbarı (hovuz) və şəhərin ən gözəl tikililərindən biri olan minarəli məscid daxildir. Məbədin fasadı ənənəvi şərq oymaları ilə zəngin bəzədilib. O, 40 sütunlu məscid adlanır: 20 sütun su səthində güzgülüdür.

Gölün ətrafındakı tikililər XVIII əsrin əvvəllərində Buxara hökmdarının göstərişi ilə ucaldılıb. Belə bir fikir var ki, Əmir Şahmurad demokratik baxışlara malik olub və təbəələri ilə namaz qıldığı məscid tikdirib.

Məscid sərin və isti mövsümlər üçün iki hissəyə bölünür. Qış hissəsində bir neçə girişi olan zal, yay namazı üçün isə eyvan mövcuddur.

Yaxınlıqdakı minarə forma və üslub baxımından məşhur Kalyana bənzəyir. Bir vaxtlar onu Pizan qülləsi ilə müqayisə edirdilər: o da tədricən yerə doğru əyilirdi. Lakin sonradan tikili hərtərəfli gücləndirilərək şaquli vəziyyətdə gətirilib.

Sitorai Mohi Xosa sarayı

Sitorai Mohi Xosa tərcümədə sarayın adı “Ay və ulduzlara bənzər” mənasını verir, buna görə də bina ay forması ilə yaranıb.

Saraya gedən yolda bizi ilk olaraq zəngin şəkildə bəzədilən darvaza qarşılayır. Saray portalının qırmızı-tünd qırmızı rəngi təəccübləndirir, çünki bu, Mərkəzi Asiya memarlığı üçün xas deyil.

İqamətgahın ortasında fəvvarəli həyət var. Həyətin mikroiqlimi qeyri-adidir. İsti Buxara ilə müqayisədə burada hava şəffaf görünür. Sarayın fasadı relyef ornamenti ilə bəzədilib; damın kənarı boyunca dekorativ vazalar olan bir balustrada var. Sarayın əsas girişlərindən biri iki aslan tərəfindən qorunur.

İçəridə olan zal öz dəbdəbəsi, gözəlliyi və dekorasiyası ilə heyran edir. Rəsm, rənglərin birləşməsi və interyer diqqəti cəlb edir və bu cür bəzəkdən göz çəkmək mümkün deyil.

Sarayın daxili otaqları arasında rəngarəng pəncərələri olan yay otağı, sürüşmə divarlardan hazırlanan yeməkxana, nazirlər üçün qəbul otağı və aynalı divarları olan böyük ön ağ zal diqqəti cəlb edir. Zalın divarları qanç üzərində bədii qəliblərlə örtülüb ki, bu da çox nəcib görünür. İnanılmaz dərəcədə gözəl otaqlar Buxara ustaları və dekorativləri usta Şirin Muradov və Həsən Cana tərəfindən hazırlanıb. Hər bir naxış rəssamın müstəsna sənətkarlığını əks etdirir.

Sarayın dekorativ detalları o dövrün Avropa və Şərq üslubunda işlənib. Otaqlarda venesiya və yapon üslubunda bəzədilən təsvirolunmaz gözəllik güzgülərini görmək olar; rəngarəng vitrajlar və mozaikalar, çoxsaylı sənət əşyaları, vazalar və heykəllər, Buxara xalçaları, əzəmətli çilçıraqlar və vintage mebellər. Hazırda çoxsaylı dəbdəbəli interyer əşyaları muzey eksponatlarıdır və əmirin kənd iqamətgahı Dekorativ-tətbiqi sənət muzeyinə çevrilib.

Günəşli və qonaqpərvər Özbəkistan

Özbəkistanda olduğumuz müddət bizim üçün ən yaddaqalan günlərdən birinə çevrildi. Biz Daşkəndi, Səmərqəndi və Buxaranı bütün əzəməti ilə gördük. Şəhərlər tarixi məkanları və möhtəşəm görüntüləri ilə yadda qaldı. Buxara bazarlarını gəzmək ayrı bir macəra idi.

Özbəkistanın restoran və iaşə obyektləri xüsusi diqqətə layiqdir. Bir çox məşhur milli yeməklərdən daddıq. Hətta, özbək mətbəxini dünyanın ən ləzzətli mətbəxlərindən biri adlandırmaq olar.

Özbəkistanın bütün qonaqpərvərliyini sözlə ifadə etmək çətindir. Bu ölkədə tamamilə hər şey özünəməxsusdur - qədim abidələr, gülərüz insanlar, gözəl təbiət, ləzzətli yeməklər, Şərq koloriti.

Bu səyahəti "Şərq nağıllarına səyahət" də adlandırmaq olar.