Xarici siyasət

ATƏT-in Demokratik Təsisatlar və İnsan Hüquqları Bürosunun (DTİHB) Seçki Müşahidə Missiyası fevralın 9-da Azərbaycanda keçiriləcək növbədənkənar parlament seçkisi ilə bağlı aralıq hesabat yayıb.

APA-nın ATƏT-in saytına istinadən verdiyi məlumata görə, aralıq hesabat ATƏT/DTİHB-nın Seçki Müşahidə Missiyasının yanvarın 7-dən 24-dək apardığı seçki öncəsi müşahidəsinin nəticələrinə əsaslanır.

Hesabatda bildirilir ki, 5 dekabr 2019-cu il tarixində parlamentin buraxılması barədə müraciətindən sonra və Konstitusiya Məhkəməsinin razılığı ilə Prezident parlamenti buraxıb və 9 fevral 2020-ci il tarixində növbədənkənar parlament seçkilərini təyin edib. Parlament üzvləri, 125 birmandatlı dairələrdən sadə səs çoxluğu ilə beş illik müddətə seçilir.

Qeyd olunur ki, parlament seçkiləri ilk növbədə Konstitusiya və Seçki Məcəlləsi ilə tənzimlənir.

Seçkiləri Mərkəzi Seçki Komissiyası (MSK), 125 dairə seçki komissiyaları (DSK) və 5500-ə qədər məntəqə seçki komissiyaları (MnSK) idarə edir. Bu günə qədər MSK akkreditə olunmuş müşahidəçilər və media üçün açıq olan müntəzəm iclaslar keçirib. Qərarlar, ümumilikdə yekdilliklə qəbul edilir və MSK-nın saytında yerləşdirilir. Seçki komissiyaları peşəkar və müvafiq resurslarla təmin olunmuş təsəvvürü yaradır. MSK, məcburi köçkünlərin (köçkünlərin) səs hüquqlarından istifadə etmələrini təmin etmək üçün tədbirlər görür.

Təxminən 5,2 milyon qeydiyyatdan keçmiş seçici var, onlardan da 340 689 nəfəri məcburi köçkündür. Seçici siyahıları 5-15 yanvar tarixləri arasında ictimaiyyət üçün açıq olub ki, seçicilər öz məlumatlarını onlayn yoxlaya və düzəliş tələb edə bilsinlər. Seçki günü qeydiyyat, yaşayış yerini təsdiq edən sənədlə mümkündür.

DSK-lar 1637 namizədi qeydə alıb, bunların 83 faizi özü tərəfindən namizədliyi irəli sürülən şəxslərdir. 19 siyasi partiya toplam 272 namizəd irəli sürüb. Son parlamentin cəmi 80 üzvü (64 faiz) yenidən seçilmək istəyir. Qeydiyyata alınmış namizədlərin 21 faizini qadınlar təşkil edir.

24 yanvar tarixinə qeydə alınmış namizədlərdən 239-u öz namizədliyini geri götürüb.

Rəsmi 22 günlük seçki kampaniyası müddəti yanvarın 17-də başlayıb və bu günə qədər solğun keçməkdədir. Namizədlər MSK tərəfindən əvvəlcədən seçilmiş 136 qapalı və 136 açıq yerlərdə təşviqat tədbirləri təşkil edə bilərlər. Tədbirin MSK tərəfindən təyin olunmamış məkanda keçirilməsi "Sərbəst toplaşmaq azadlığı haqqında" qanunla tənzimlənir və beş günlük bildiriş müddəti tələb edir.

Kampaniyanın maliyyələşdirilməsi haqqında qanunvericilik kampaniyanın birbaşa dövlət maliyyələşdirilməsini nəzərdə tutmur, ianələr və xərclərə məhdudiyyətlər qoyur və namizədlərdən təşviqat üçün sərf etdiyi maliyyə barədə hesabat təqdim etməyi tələb edir. Partiyalar və namizədlər öz vəsaitlərindən istifadə edə, ianələr isə fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən edilə bilər. Anonim və nağd ianələrin edilməsi qadağandır. MSK və DSK-lar kampaniyanın maliyyələşdirilməsi qaydalarının icrasına nəzarət etməli olsalar belə, onlardan yoxlamaları fəal şəkildə aparmaq tələb olunmur.

Hesabatda bildirilir ki, Konstitusiya ifadə azadlığına, məlumat əldə etmək hüququna zəmanət verməsinə və senzuranı qadağan etməsinə baxmayaraq, bu hüquqlar müxtəlif qanunlarla məhdudlaşdırılır. Televiziyanın hələ də ölkə daxilində ən əlçatan mətbuat vasitəsi olmasına baxmayaraq, ondan əsasən əyləncə, sosial media platformalarından isə alternativ siyasi məlumat mənbəyi kimi istifadə olunur.

Bundan başqa, DTİHB və Avropa Şurasının Venesiya Komissiyası tərəfindən bir sıra tövsiyələr hələ də nəzərə alınmayıb.

Sənəddə deyilir ki, şikayət və müraciətlər seçicilər, namizədlər, siyasi partiyalar və bloklar, onların nümayəndələri, habelə müşahidəçilər və seçki komissiyaları tərəfindən verilə bilər. Seçki komissiyalarının qərarlarından yuxarı instansiya komissiyasına, onların qərarından apelyasiya məhkəmələrinə və son instansiya kimi Ali Məhkəməyə şikayət verilə bilər.

MSK və apelyasiya məhkəmələrinə namizədlərin qeydiyyatı ilə bağlı 34 şikayət daxil olub ki, bunlar əsasən mübahisəli imza və natamam dəstək sənədlərinə aiddir.

Seçki Məcəlləsi ATƏT-in öhdəliklərinə uyğun olaraq vətəndaş və beynəlxalq seçki müşahidəçiliyini təmin edir. DTİHB SMM-ın görüşdüyü bəzi həmsöhbətlər xarici maliyyələşdirmə ilə bağlı qanun müddəalarının vətəndaş cəmiyyətləri təşkilatlarının müşahidəçilərin cəlb etməsini məhdudlaşdırdığını qeyd ediblər.

24 yanvar tarixinə MSK və DSK-lar 17 733 fərdi və 1 724 qeyri-hökumət təşkilatları tərəfindən namizədliyini irəli sürmüş müşahidəçini qeydə alıb. Ümumiyyətlə, 32 106 namizədin və 19 siyasi partiyanın nümayəndəsi akkreditə olunub.

Hesabatda bildirilir ki, SMM Azərbaycanda öz işinə yanvarın 6-da başlayıb. Missiya Xarici İşlər Nazirliyinin, MSK-nın, namizədlər və siyasi partiyaların, KİV-in, vətəndaş cəmiyyətinin, beynəlxalq təşkilatların və ölkədə akkreditə olunmuş bir sıra diplomatik nümayəndəliklərin nümayəndələri ilə görüşüb.

ATƏT Parlament Assambleyası seçki gününü müşahidə etmək üçün nümayəndə heyəti göndərmək niyyətindədir.

ATƏT-in fəaliyyətdə olan sədri Artur Qerasimovu bu seçkilər üçün Xüsusi Əlaqələndirici və ATƏT-in qısamüddətli müşahidəçilər missiyasının rəhbəri təyin edib.