Siyasi

Avropa İttifaqının xüsusi nümayəndəsi Toivo Klaar Bakıda səfərdədir. Bu cür səfərlərin intensiv xarakter alması belə düşünməyə əsas verir ki, Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etdikdən sonra Cənubi Qafqazda yaranan yeni geosiyasi gerçəklik Avropa İttifaqı tərəfindən də qəbul edilir.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin Toivo Klaarla görüşündə Azərbaycan-Avropa İttifaqı əməkdaşlığının inkişaf perspektivləri müzakirə edilib, Avropa İttifaqının Azərbaycanla əməkdaşlığın inkişafına önəm verdiyi vurğulanıb, Azərbaycanın Avropa İttifaqının etibarlı tərəfdaşı olduğu bildirilib.

Söhbət zamanı bu ilin iyul ayında Avropa İttifaqı Şurasının Prezidenti Şarl Mişelin Azərbaycana səfərinə toxunulub, səfər zamanı Prezident İlham Əliyevlə Şarl Mişel arasında keçirilən görüşün Azərbaycan-Avropa İttifaqı əlaqələrinin inkişafına mühüm töhfə verdiyi qeyd olunub.

Görüşdə Avropa İttifaqının regionda sabitliyin və sülhün möhkəmləndirilməsi, etimad mühitinin formalaşdırılması işinə töhfə verməyə hazır olduğu vurğulanıb.

Söhbət zamanı, həmçinin, Şərq Tərəfdaşlığının qarşıdan gələn Zirvə toplantısı barədə fikir mübadiləsi aparılıb.

Bu səfər Avropa İttifaqının Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü bərpa etməsinə, habelə ölkədə demokratiya və qanunçuluğa tərəfdar çıxmasına bir sübutdur. Avropalılar anlayır ki, Bakı Avrasiyanın paytaxtıdır, Qərb və Şərq dəyərlərini yaşadan şəhərdir. Bunu Azərbaycanda yüksək səviyyəli multikulturalizm siyasəti, mədəniyyət diplomatiyası göstərir.

Xatırladaq ki, Prezident İlham Əliyev İtaliyanın “La Repubblica” qəzetinə müsahibəsində “Avropanın Cənubi Qafqazda daha geniş iştirakı müsbət hal ola bilərmi” sualına cavabında bildirmişdi ki, “Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti cənab Şarl Mişelin bu yay Azərbaycana səfəri zamanı biz Azərbaycan-Avropa İttifaqı əməkdaşlığının geniş gündəliyi ilə bağlı ətraflı müzakirələr apardıq. Əlbəttə, əməkdaşlığımızın enerji kimi ənənəvi sahələri var ki, buradakı nəhəng layihələrin icrasını yalnız alqışlamaq olar”.

Prezident müsahibəsində deyib ki, bu gün Avropa İttifaqı Azərbaycanın nəqliyyat potensialına böyük maraq göstərir və bu sahədə fəal iştirak edir: “Çünki biz Azərbaycanı Avrasiyanın müasir infrastruktura və qonşularla şaxələnmiş kommunikasiya marşrutlarına malik mühüm nəqliyyat mərkəzinə çeviririk. Avropa İttifaqı bu prosesin bir hissəsi olmağı planlaşdırır. Biz, həmçinin Cənubi Qafqazda postmüharibə dövrünün inkişafında da Avropa İttifaqının rolunu müzakirə edirik”.

Ölkə rəhbərinin bu bəyanatı onu göstərir ki, Azərbaycan Avropa İttifaqı ilə əməkdaşlıqda maraqlıdır, ikitərəfli münasibətlər də yüksəlməyə doğru gedir. Avropa İttifaqı “Avropanın barıt çəlləyi” adlandırılan Balkanlardakı münaqişənin həllində müsbət təcrübəyə malikdir. Məhz bu təcrübədən çıxış edərək, Avropa İttifaqı Azərbaycanla Ermənistan arasında post-münaqişə dövrünün problemlərinin aradan qaldırılmasında mühüm töhfə verə bilər.

Ermənistan-Azərbaycan münaqişəsinin həlli məsələsinə Ukrayna, Moldova və Gürcüstanda münaqişələrin tənzimlənməsinə yanaşdığı kimi yanaşılmasını Bakı Avropa İttifaqına həmişə təklif edib, Avropa İttifaqının Şərq Tərəfdaşlığı proqramı məkanında mövcud münaqişələrin həllində eyni yanaşma gözlədiyini dəfələrlə bəyan edib.

Artıq münaqişə həll olunub, Azərbaycan öz ərazi bütövlüyünü bərpa edə bilib. Yaranmış yeni reallıqda Azərbaycan və Avropa İttifaqı bir çox məsələdə əməkdaşlıq edə bilər. Onsuz da Azərbaycanın Avropa strukturları, o cümlədən Avropa İttifaqı ilə normal münasibətləri var. Azərbaycan Avropa İttifaqının üzvü olmasa da, onların arasında yaxşı əməkdaşlıq mövcuddur. Bu gün Avropa İttifaqı ilə əlaqələr yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur.

Avropa İttifaqı Azərbaycana bu prosesdə müxtəlif proqramlar vasitəsilə lazımi köməyi əsirgəmir. Bu, əsasən, islahatlar, qanunları və təcrübələri Avropa standartlarına gətirmək və digər müstəvilərdə həyata keçirilir. Lakin Avropa İttifaqı Ermənistanın Azərbaycan ərazisində basdırdığı piyada və tank əleyhinə minaların xəritəsini verməsi üçün bu ölkəyə bundan sonra da təzyiqlər davam etdirməlidir. Avropa İttifaqı Cənubi Qafqazda dayanıqlı sülhə nail olmaq üçün böyük imkanlara malikdir. Avropa Komissiyasının Azərbaycanın suveren torpaqlarında Ermənistanın faşist rejimi tərəfindən vəhşicəsinə dağıdılmış bir çox mədəniyyət və dini abidələrin bərpası üçün sərf olunacaq geniş maliyyə imkanı var. Onu da vurğulayaq ki, Avrasiyada mühüm beynəlxalq ticarət mərkəzinə çevriləcək Qarabağda Avropa İttifaqı şəhərlərin və infrastrukturun bərpası, kənd təsərrüfatı sahələrində layihələrə qoşula bilər.

Bundan başqa, Avropa İttifaqının rəsmiləri dəfələrlə bəyan edib ki, qurum Azərbaycan və Ermənistan arasında sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası prosesinə yardım etməyə hazırdır.

Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişelin bu ilin iyulunda Azərbaycana rəsmi səfərini də diqqətdən qaçırmaq olmaz. Bu səfər böyük tarixi və siyasi əhəmiyyət daşıyır, eyni zamanda Avropa İttifaqının Azərbaycanla əməkdaşlığa böyük önəm verdiyini göstərir. Əvvəla onu qeyd etmək lazımdır ki, Şarl Mişel əvvəlki dövrlərdə bölgəyə səfər etmiş Avropa İttifaqının aparıcı ölkələrinin təmsilçilərindən fərqli olaraq, region ölkələrinə münasibətdə bərabərlik işarəsi qoymağı bacardı, protokol vaxtını səfər etdiyi dövlətlər üçün eyni səviyyədə saxladı. Bu, olduqca müsbət yanaşma idi. Çünki o, bununla region ölkələri ilə münasibətlərə hansısa duyğularla deyil, sırf Avropa İttifaqının maraqları baxımından yanaşdığını göstərdi. Protokol vaxtı regionun hər bir ölkəsi üçün eyni oldu. Digər tərəfdən, Şarl Mişel Azərbaycanda bizim tezisləri dərindən öyrəndi. Onun çıxışında Azərbaycanın Qələbəsindən sonrakı ritorikasına uyğun davrandığını daha aydın şəkildə gördük. Çünki heç bir halda nə Dağlıq Qarabağ mövzusuna, nə də status məsələsində toxundu. Şarl Mişel Azərbaycanın prinsipial mövqeyinin nə olduğunu bildiyinə görə bu istiqamətdə mübahisə doğuracaq məsələlərdən yayınmağı bacardı. Bu da olduqca vacib addım idi.

Prezident İlham Əliyev Şarl Mişellə birgə mətbuat konfransında da bu səfəri yüksək qiymətləndiyini bildirmişdi.

Daha bir cəlbedici məqam ondan ibarətdir ki, Avropa İttifaqının regionun inkişafı ilə bağlı “Marşal planı” təşəbbüsü ilə çıxış etmək imkanları mövcuddur. Xatırladaq ki, İkinci dünya müharibəsindən sonra Avropa çox ağır vəziyyətə düşmüşdü. Avropa ölkələrində dönərli valyutaya satıla bilən mallar yox dərəcəsində idi, əlavə olaraq bu ölkələrin çoxunda sosial-demokratik iqtidarlar liberal fikirli iqtisadçıların irəli sürdüyü ağrıverici bərpa tədbirlərini qəbul etmək niyyətində deyildi. Əlbəttə, humanitar sahədə islahatlar həyata keçirməklə yanaşı, kommunizmin qərbə doğru yürüşünün qabağını alan əks addımlara ehtiyac duyulurdu. Belə bir anda Birləşmiş Ştatlar Avropa dövlətlərinə 20 milyard dollarlıq yardım təklif etdi. Ancaq bir şərtlə ki, Avropa dövlətləri bu yardımdan istifadəni çevik, planlı, həm də müştərək şəkildə həyata keçirsinlər. Avropa dövlətləri ilk dəfə idi ki, bir-biri ilə sıx şəkildə əməkdaşlıq qurmaqla, vahid iqtisadi qurum kimi fəaliyyət göstərəcəkdi. Marşal həm də Sovet İttifaqına, eləcə də onun Şərqi Avropadakı müttəfiqlərinə də yardım təklif etdi. Fəqət Stalin bu proqramı bir fənd kimi qəbul edərək yardımdan boyun qaçırdı. “Marşal planı” Amerika iqtisadiyyatına da xeyir gətirdi. Çünki Avropa dövlətlərinə yardım şəklində ayrılan pullar məhz Birləşmiş Ştatlarda istehsal olunan məhsulların alınmasına xərclənməli, həmin məhsullar amerikan ticarət gəmilərində Atlantik okeanın o tayından bu tayına daşınmalı idi. Bu plan həqiqətən öz işini gördü. Artıq 1953-cü ilə qədər Birləşmiş Ştatlar Avropa iqtisadiyyatına 13 milyard dollar köçürmüşdü, elə bununla da Avropa iqtisadiyyatı doğrudan da dirçəlmiş oldu. Bundan əlavə, həmin proqram Qərbi Almaniyanı da əhatə edirdi ki, ölkənin qərb hissəsi yenidən Avropa işbirliyinə qatılmış oldu. Avropanın bərpasından əlavə “Marşal planı” başqa bir “Şuman planı”nı da həyata keçirməyə imkan qazandırdı. “Şuman planı” nəticəsində öncə "Avroatom", "Kömür və polad birliyi", sonradan isə "Ümumi bazar" yaranmış oldu. Beləliklə, “Şuman planı” Avropanı inkişaf etdirərək sonradan onun iqtisadi-siyasi cəhətdən tərəqqisinə və birliyinə zəmin yaratdı.

Lakin istər Cənubi Qafqaz regionunun inkişafı üçün “Marşal planı”na bənzər plan icra olunacağı təqdirdə, istərsə də digər layihələr çərçivəsində Bakının Brüsseldən bəzi gözləntiləri var və münasibətlərin daha da inkişafı baxımından bu gözləntilər nəzərə alınmalıdır. Belə ki, Bakı həm Ermənistana, həm də Azərbaycana ayrılan yardımlarda ədalət prinsipinin bərqərar ediləcəyini gözləyir. Buna qədər bir çox halda bu prinsip pozulub, Ermənistana Azərbaycandan dəfələrlə artıq yardımlar ayrılıb, bu isə Bakı tərəfindən haqlı narazılıqla qarşılanıb. Brüssel bu amili mütləq nəzərə almalıdır.

Azərbaycan artıq işğaldan azad olunmuş torpaqlarda artıq bərpa işlərinə başlayıb. Qarabağda quruculuq işlərinin aparılması üçün 2021-ci ilin dövlət büdcəsində 2,2 milyard manat vəsait də nəzərdə tutulub. Azərbaycan Qarabağın bərpasına, ölkəyə əlavə yatırımlar cəlb etmək imkanına malikdir və bu istiqamətdə addımlar atılır. Bərpa prosesinə qoşulanlar sırasında Avropa İttifaqı və Avropa ölkələrinin də olması arzuolunandır. Bu, eyni zamanda Avropa İttifaqı ailəsi ilə Azərbaycanın həm siyasi, həm də iqtisadi münasibətlərini daha gücləndirərdi.

Avropa İttifaqı nümayəndəsinin Bakıya səfəri, aparılan danışıqlar da onu deməyə əsas verir ki, Azərbaycan Avropa ailəsinin bir üzvü kimi qəbul edilir. Rəsmi Bakının apardığı çoxvektorlu xarici siyasət öz bəhrəsini verir. Azərbaycan regional güc kimi qəbul edilir və ən müxtəlif güc mərkəzlərinin əməkdaşlıqda maraqlı olduğu ölkəyə çevrilib.

APA Analytics